موقعیت کلی قبرستان بقیع

قبرستان بقیع در کنار شهر مدینه قرار دارد و قدمت آن به پیش از ظهور اسلام در شبه‌جزیره عربستان بازمی‌گردد. در محل این قبرستان، بقعه‌ها و مقبره‌های تاریخی بسیاری وجود داشت که برخی از آن‌ها متعلق به چند صد سال قبل می‌شد، ولی متاسفانه همه آن‌ها پس از حمله وهابیان به شهر یثرب (مدینه کنونی) ویران شد.


چه کسانی در بقیع دفن شده‌اند؟

اشخاص برجسته بسیاری در قبرستان بقیع مدفون هستند که در این مقاله بصورت دسته‌بندی شده، به معروف‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:


۱. امامان دفن شده در قبرستان بقیع

اگر از یک شیعه بپرسید چه کسانی در بقیع دفن شده‌اند؟ اولین جواب او، "چهار پیشوای شیعیان" خواهد بود. شیعیان به مقبره‌ها و آرامگاه‌های امامان خود بسیار اهمیت می‌دهند و نذورات زیادی را صرف ساختن مقابر این بزرگان می‌کنند؛ این مسئله درحالی مطرح می‌شود که مزار امامان شیعه در قبرستان بقیع، بدون هیچ زینت یا حتی سایبانی، رها شده‌است و هیچ‌کس اجازه نزدیک شدن به آن‌ها را ندارد.
 
نام تاریخ ولادت تاریخ شروع امامت طول عمر تاریخ شهادت
امام حسن مجتبی ۳ ه.ق ۴۰ ه.ق ۴۷ سال ۵۰ ه.ق
امام سجاد ۳۸ ه.ق ۶۱ ه.ق ۵۶ سال ۹۵ ه.ق
امام محمد باقر ۵۷ه.ق ۹۵ ه.ق ۵۷ سال ۱۱۴ ه.ق
امام جعفر صادق ۸۳ه.ق ۱۱۴ ه.ق ۶۵ سال ۱۴۸ ه.ق
 


۲. دختران پیامبر گرامی اسلام که در بقیع دفن شده‌اند

در میان قبور قبرستان بقیع، قبه‌ای به نام "بنات‌الرسول" وجود دارد که محل دفن سه تن از دختران رسول گرامی اسلام است. البته در حال حاضر، هیچ سایه‌بان یا بنایی بر فراز مزار ایشان وجود ندارد، ولی به سبب اینکه در سال‌های گذشته بنایی بر سر این سه قبر وجود داشته، اکنون نیز این قسمت از قبرستان بقیع به "بقعه بنات‌الرسول" معروف است:

رقیه؛ همسر عثمان بن عفان بود و با این مرد در مدینه زندگی می‌کرد.

ام‌کلثوم؛ این بانوی بزرگوار، پس از مرگ رقیه، به همسری عثمان بن عفان در آمد.

زینب؛ وی همسر ابوالعاص بن ربیع بود. ابوالعاص در جنگ بدر، در کنار مشرکان و مقابل رسول گرامی اسلام قرار گرفت و با ایشان جنگید.


۳. مدفن حضرت زهرا (س)

علاوه‌بر رقیه، ام‌کلثوم و زینب، در برخی از روایات آمده است که مزار یکی دیگر از دختران پیامبر (ص) نیز در بقیع قرار دارد. البته این مسئله توسط بسیاری از علمای اسلام رد شده و بزرگانی نظیر شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی معتقد هستند که این حضرت پس از شهادت، در خانه خود دفن شد. حضرت زهرا در سال ۵ بعثت متولد شد و در سه جمادی‌الثانی ۱۱ ه.ق، درحالی که هنوز دهه دوم زندگی خود را به پایان نرسانده بود، به شهادت رسید.


۴. همسران پیامبر گرامی اسلام

اکثر همسران رسول گرامی اسلام، در قبرستان بقیع دفن شده‌اند. در جدول زیر، اسامی و تاریخ وفات هریک را مشاهده کنید:
 
نام و نسب تاریخ وفات
ریحانه بنت زبیر ۸ ه.ق
ماریه قبطیه ۱۶ ه.ق
زینب بنت جحش ۲۰ ه.ق
ام‌حبیبه دختر ابوسفیان ۴۲ یا ۴۴ ه.ق
حفصه بنت عمر ۴۵ ه.ق
صفیه بنت حیی بن اخطب یهودی ۵۰ ه.ق
جویریه بنت حارث ۵۰ یا ۵۶ ه.ق
عایشه بنت ابوبکر ۵۷ یا ۵۸ ه.ق
ام‌سلمه ۶۱ ه.ق

 
نکته: عاشیه علاقه‌مند بود که در کنار مقبره رسول گرامی اسلام دفن شود، ولی در سال‌های پایانی عمر خود، به اطرافیانش گفت که به سبب اعمالی که پس از رحلت پیامبر انجام داده، شرمنده است و مایل است در بقیع دفن شود.


دیگر مدفونان قبرستان بقیع

افراد برجسته دیگری نیز، در قبرستان بقیع دفن شده‌اند که تعداد آن‌ها به هزاران نفر می‌رسد، در این قسمت به معرفی برخی از معروف‌ترین آن‌ها بسنده می‌کنیم:
 
نام نسب تاریخ تولد تاریخ فوت
ابراهیم فرزند پیامبر ۸ ه.ق ۹ ه.ق
فاطمه بنت اسد مادر امام علی (ع) ۵۵ سال قبل از هجرت ۴ ه.ق
عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر (ص) ۵۶ سال قبل از هجرت ۳۲ ه.ق
محمد حنفیه فرزند امام علی (ع) ۱۶ ه.ق ۸۱ ه.ق
عقیل بن ابی‌طالب برادر امام علی (ع) و پدر مسلم نامشخص نامشخص
اسماعیل بن جعفر فرزند امام صادق (ع) نامشخص نامشخص
صفیه بنت عبدالمطلب عمه پیامبر (ص) ۵۳ سال قبل از هجرت ۲۰ ه.ق
عاتکه بنت عبدالمطلب عمه پیامبر (ص) نامشخص نامشخص
ام‌البنبن مادر حضرت عباس نامشخص ۶۴ ه.ق

 
علاوه‌بر شخصیت‌هایی که در قبرستان بقیع دفن شده‌اند، شهدای بعضی از جنگ‌های صدر اسلام نیز در این قبرستان مدفون هستند. به طور مثال شهدای جنگ احد در این قبرستان مدفون هستند و شهدای واقعه حره نیز در کنار شهدای جنگ احد، در قسمتی از قبرستان بقیع مدفون اند.

نکته: معروف است که صفیه و عاتکه در قبه‌ای به نام "بنات‌العمات" دفن بوده‌اند که امروزه اثری از آن نیست.


سخن آخر

قبرستان بقیع به سبب اینکه محل دفن بسیاری از صحابه و خاندان رسول گرامی اسلام است، اهمیت بسیار زیادی در میان مسلمانان جهان دارد. از جمله شخصیت‌های برجسته‌ای که در این قبرستان دفن شده‌اند، چهار پیشوای شیعیان هستند که متاسفانه بدون هیچ آرامگاهی رها شده‌اند. همانطور که می‌دانید، قبرستان تاریخی بقیع در کنار مسجدالنبی قرار دارد.


منبع: سایت ستاره